The Bloody Truth: Hoe HIV de wereld besmette

HIV in tijden van Ebola

Waar komen dodelijke virussen als Ebola vandaan? Hoe gaan ze over op mensen? En onder welke omstandigheden kunnen ze uitgroeien tot een pandemie? Nu de Ebola-crisis de wereld in haar ban houdt, werpt recent onderzoek over de verspreiding van het HIV-virus een nieuw licht op deze vragen. Tot voor kort werd verondersteld dat HIV zou zijn ontstaan in Congo in de jaren ’20. Maar dit nieuwe onderzoek gaat nog verder terug, tot in Kameroen in 1908.

Van Kameroen naar Kinshasa

Het onderzoek werd uitgevoerd door een team onder leiding van professor Mike Worobey van de University of Arizona in Tucson en Dr. Dirk Teuwen van de KU Leuven, samen met de Congolese professor Jean-Jacques Muyembe Tamfum. In een Congolees labo vonden de wetenschappers honderden weefselstalen uit de jaren ’60 die hen in staat stelden terug te keren in de geschiedenis van het virus tot het moment waarop het zijn eerste menselijke slachtoffers maakte. Zo slaagde het team erin zijn eerdere bevindingen verder uit te werken en het ontstaan van HIV te dateren in 1908.

Daardoor konden ze de oorsprong van AIDS voor het eerst ook kaderen in een specifiek historische context. Bijkomend bewijs daarvoor kregen ze van professor Beatrice Hahn van de University of Pennsylvania, die zelfs de locatie heeft gevonden waar de voor de mens besmettelijke vorm van HIV is overgegaan van zijn originele drager, de chimpansee, naar de mens.

Het team werkte ook samen met de Franse professor Catherine Coquery-Vidrovitch. Haar nieuwe boek over de geschiedenis van de vroegere Franse kolonie Kameroen geeft een mogelijke verklaring voor de verspreiding van HIV vanuit zijn eerste brandhaard, diep in het oerwoud van Kameroen, naar de drukke Congolese hoofdstad Kinshasa.

De wetenschappers ontdekten ook dat er in 1960 al een epidemie woedde in Kinshasa: een dramatische wending in de geschiedschrijving van HIV-AIDS.

Een medisch detectiveverhaal

De documentaire werd gemaakt door Carl Gierstorfer voor de Duitse producent Docdays Productions, in samenwerking met onder meer Canvas. Drie jaar lang volgde hij het team van Mike Worobey en Dirk Teuwen tijdens hun onderzoek naar de oorsprong van AIDS: van de speurtocht naar weefselstalen in ondergelopen kelders en stoffige achterafkamertjes in lokale hospitalen tot de high tech labo’s van de University of Arizona. Daarnaast bevat de film ook interviews met andere topwetenschappers, onder wie Dr. Peter Piot, voormalig directeur van UNAIDS en de ontdekker van het Ebola-virus.

De film verzamelt voor het eerst alle puzzelstukken van het HIV/AIDS-verhaal en combineert ze tot een alomvattend en samenhangend overzicht van de manier waarop het virus zich kon ontwikkelen tot een nauwelijks in te dijken pandemie. Ongebreidelde exploitatie van natuurlijke rijkdommen, de politieke chaos van de kolonisatie, aftandse medische infrastructuur en mobiele bevolkingsstromen in een snel globaliserende wereld: dat zijn de ingrediënten van de HIV-pandemie. Ze kunnen ook het recept zijn van een nieuwe wereldwijde epidemie, één die zich veel sneller zal kunnen ontwikkelen door het veranderde ritme van de moderne wereld.

Deze documentaire komt op een moment waarop inzicht in de lessen die AIDS ons geleerd heeft, zal bepalen of een ander virus uit Afrika de wereld opnieuw zal besmetten.

The Bloody Truth is een productie van Docdays Productions (D), YUZU Productions (Fr) en Congoo bvba (B) in samenwerking met o.a. Canvas.

The Bloody Truth: donderdag 4 december om 23.05 u. op Canvas.